Non possumus non loqui (vrij vertaald: Er valt veel te vertellen!)

Volgens de loopbaanfiche van Hildegard begon haar onderwijsavontuur op 5 oktober 1981. Zowaar een symbolische datum om er aan te beginnen: de Dag van de leerkracht! Als dat geen entree met allure was: hier ben ik dan: Hildegard, ‘strijdbare heldin’ – zoals haar naam betekent – had het harnas aangetrokken. Het stond in de sterren geschreven: deze jonge classica uit Aalst, rad van tong en scherp van pen, was voorbestemd om de Vlaamse jeugd te onderwijzen en te temmen!

5 oktober 1981 dus. Ik weet niet waar de eerste stappen op die dag precies werden gezet: het Sint-Franciscusinstituut of Sint-Aloysiuscollege? In ieder geval rotste de jonge, in Leuven pas gediplomeerde lerares, een jaar lang van Brakel naar Ninove en vice versa.

In haar tweede schooljaar verliep de pendeltocht tussen Wetteren, St.-Gertrudis en Aalst, waar ze op haar oude school – de Dames van Maria – ten strijde mocht trekken.

Pas in het 3^de schooljaar komt onze heldin, nog altijd haar weg zoekend, in Gentse regionen terecht. Ze krijgt een kleine opdracht aangeboden bij de Jezuïeten in de Savaanstraat – dat was misschien wel op voorspraak van de koene en erudiete West-Vlaamse jonkheer, die ze had leren kennen aan de alma mater in Leuven (nogal goed, want hij werd haar wederhelft). In datzelfde jaar mocht ze haar nobele vak ook bijbrengen aan de brave meisjes van het St.-Franciscusinstituut te Melle én – tromgeroffel! – aan de minder brave jongens van het St.-Jan Berchmanscollege in St.-Amandsberg.

Het schooljaar daarna kon ze in het mannenbastion van St.-Amandsberg vaste voet zetten, maar ze gaf in dat vierde jaar zowaar ook 10 dagen les in St.-Bavo. Waarom maar 10 dagen? Was dat daar niet langer uit te houden? Of werd je na 10 dagen buitengesmeten? Had je misschien voorgesteld om het groene uniform te vervangen door een zwart rokje met gele blouse? Kom, we vergeven het en vegen het groene uitstapje onder de mat als een jeugdige ‘misstap’.

Na de nodige omzwervingen en beproevingen van de eerste jaren – een kleine odyssee… –  zag de jonge classica-op-de-dool uiteindelijk het beloofde land! Vanaf schooljaar 1985-1986 was er maar één lotsbestemming meer: SJB.  Hic amor, hic patria!

Waren de eerste jaren van Hildegards carrière memorabel, dan zeker het laatste, dat zelfs heroïsch mag genoemd worden. Zoals iedereen, die stilaan het einde van de lange loopbaan in zicht krijgt, zich op een gegeven moment verdappert om het slot te openen van ‘my pension’, zo kwam Hildegard op zeker ogenblik te weten dat het ‘momentum’ voor haar lag op 1 maart 2020. De pensioenaanvraag werd dus ingediend. Maar hoe dichter de datum kwam, hoe meer onze heldin door wroeging werd gekweld. Zou ze haar leerlingen zo midden het schooljaar in de steek laten? Wie zou in tijden van lerarenschaarste gevonden worden om haar discipelen naar de uitgang van de humanioratijd te loodsen? Wie in godsnaam zou hun eindwerken verbeteren? Enfin, na lang getwijfel, veel wikken en wegen, en slapeloze nachten, eindelijk bevrijd van de Erinyen – de godinnen die haar wroeging bezorgden – en na een brief die ze mij als directeur smeekte te schrijven naar de pensioendienst, waarin ik bevestigde op de hoogte te zijn van het feit dat personeelslid Hildegard Van Cauter afzag van haar aangevraagde pensioendatum op 1 maart 2020 om een nieuwe pensioenaanvraag in te dienen op datum van 1 september 2020, werd het uitstel aanvaard! Hildegard zou het schooljaar in schoonheid afronden, haar leerlingen niet in de steek laten, meer zelfs, ze zou met hen nog eens naar Griekenland trekken in de paasvakantie!

Maar o wee, na 1 maart kwam vrijdag 13 maart 2020 … de lockdown! En ja, daar ontplofte de gedroomde apotheose van de heldhaftige passionaria recht in haar gezicht. Gedaan lessen vol passie en dramatiek over Romeinse keizers, over Agrippina en Poppaea en de brand van Rome, bladzijden die Hildegard nog eens met volle overgave voor de laatste keer zou brengen. Het moest nu allemaal op afstand, achter een computerscherm. Wat een drama!
Maar Hildegard liet zich niet uit het lood slaan. Met ware pensioenverachting stortte ze zich op de nieuwe uitdaging, op Smartschool Live of Google Meet en dito digitale toestanden. Niet plooien, maar ‘sterven in het harnas’ werd haar devies!
Toch gunde godin Fortuna haar een waardig einde! Tot ieders vreugde mocht half mei aan de laatstejaars weer af en toe in levenden lijve op school les worden gegeven, in een klaslokaal met boek, bord en krijt, de wapens die ze 40 jaar had gehanteerd. In een laatste klim troonde ze haar discipelen naar de top van de berg, waar de verdiensten liggen: in monte munera! Haar allerlaatste les was geen babbeltje, maar een stevige les filosofie over Epicurisme en Stoïcisme, een onverhoopt slotakkoord, dat haar leerlingen zich levenslang zullen herinneren!

Tot zover de inleiding: over de loopbaan van Hildegard.

In de tweede zang – NB een epos of heldendicht bestaat uit 12 of 24 zangen – wil ik het kort (nou ja….) hebben over Hildegard als lerares Latijn en Grieks, en het vuur waarmee ze de twee oude talen, en de hele literatuur en cultuur daarrond, aan vele generaties meegaf.

Het moet gezegd, Hildegard was van de ‘oude stempel’, en dat bedoel ik als een compliment. Ze verwachtte van haar leerlingen een gedegen kennis van de taal, een grondige beheersing van vocabularium en stevige kennis van grammatica – zeker de syntaxis van de naamvallen, haar stokpaardje! Bis repetita, nee, voor Hildegard pluries repetita placent! Herhalen en nog eens herhalen!

Dat alles diende natuurlijk een hoger doel: de lectuur van hoogtepunten uit de klassieke literatuur met Vergilius, Horatius, Catullus, Tacitus, Cicero en Caesar (haar ‘chou’?). Hildegard gaf vooral Latijn, maar in haar laatste jaren ook Grieks: Plato en Demosthenes.

Bij Hildegard was de invalshoek evenwel niet altijd klassiek, nee, soms verrassend modern. Er is een bekende scène uit de vierde zang van de Aeneis – het epos over de held Aeneas die op zijn zwerftocht na de val van Troje in Carthago terechtkomt en er een affaire heeft met de plaatselijke koningin-weduwe Dido – waarin Aeneas en Dido op jacht tijdens een storm in een grot terechtkomen, etcetera (je begrijpt wel). Welnu, voor het lezen van die passage wist Hildegard haar leerlingen als geen ander te motiveren: “Jongens, het thema van de les vandaag is duidelijk: eindelijk… seks in de Aeneis!”

Hildegard actualiseerde haar lessen, zoveel is duidelijk. En de leerlingen hingen aan haar lippen. Ze was dan ook een gepassioneerde vertelster!

In het begin was het altijd wel een beetje wennen aan haar stijl (en bijwijlen grappige tongval: Vergilius, dat zijn geen karamellenverzen!), maar algauw besefte het jonge volkje dat hun leerkracht Latijn van de 3^de graad niveau had en de lat hoog durfde leggen.

Maar tegelijk voelden ze aan dat zij veel empathie had, ja  hen graag zag en er alles aan deed om hen te doen slagen. Hildegard motiveerde, bemoedigde, verbeterde met kwartjes en was altijd mild bij examens en op deliberaties.

Ja, zij liet haar leerlingen hard werken, maar gaf zelf het voorbeeld: ze was een toonbeeld van ijver. Vaak was ze tot diep in de nacht bezig met het voorbereiden van lessen, opstellen of verbeteren van toetsen. Op een Smartbericht tegen middernacht kon je gegarandeerd nog een reactie verwachten!

Helemaal in vervoering kwam Hildegard naar het einde van het schooljaar toe, want dan boog ze zich over… de eindwerken! Elke leerling moest over een bepaald thema uit de klassieke oudheid een ‘halve thesis’ schrijven, en Hildegard las en herlas die, noteerde correcties en commentaren, besprak dat alles met elke discipel,  een voor een, over de middag en na schooltijd. Een titanenwerk dat haar wekenlang dag en nacht opeiste! Het is bekend dat ze in die periode zelfs haar taak als moeder en echtgenote verwaarloosde. Klopt het dat haar man in die periode van het jaar zijn hemden altijd zelf moest strijken?

Hildegard was ambitieus en wilde dat ook haar leerlingen het waren. Elk jaar liet ze hen dan ook deelnemen aan de Latijn-Olympiade, een wedstrijd waarin een vertaling diende gemaakt van een tekst van de redenaar Cicero. Vaak stootten haar leerlingen door naar de tweede ronde en werden ze laureaat, en twee keer zelfs mocht zij een leerling naar de internationale finale sturen in Arpino in Italië, de geboorteplaats van Cicero. Haar pupillen Delphine De Saegher en Maarten De Coen scheerden die hoogste top, een glans die natuurlijk ook afstraalde op de school en vooral de leerkracht die hen had voorbereid op die tocht naar de Olympus.

Zang drie: Hildegard, vlees geworden taal, geboren woordacrobaat, gouden pen.

Dat Hildegard de gave van het woord heeft, is een understatement. Wat zij op papier zet, is als het water dat Midas aanraakte: vloeibaar goud.
Niet alleen de memorabele speeches die ze schreef voor collega’s die met pensioen gingen of haar eigen afscheidsspeech op de proclamatie van haar laatste retorica, ook de ‘Kronieken’ die ze jarenlang pende voor ‘Op de hoogte’ (schoolblad van SJB), of de vele artikels en het editoriaal in onze huidige SJCourant (schoolblad van SJC). Het waren allemaal gepolijste teksten met geraffineerde woordkeuze en zalig elegante zinnen. Ja, zelfs jouw Smartberichten waren vaak literaire pareltjes.

Ter illustratie een fragment uit het allerlaatste Smartbericht naar de collega’s:

Eind deze week vlieg ik genadeloos van smartschool — dat onverbiddelijke tuig van goed en slecht nieuws, symbool vaak van (gedeelde) zorgen, ergernissen en werk en levenslijntje in tijden van lockdown. Hoe deden we het ooit zonder?
Mijn digitale schooltijd zit er dus op en ik zal smartschool zowaar missen. Maar ik zal vooral jullie missen: de babbels, de snelle groet tussendoor, het gedeelde engagement, de vriendschap, de solidariteit (…) Ik wens jullie allemaal oprecht het beste, op persoonlijk vlak maar zeker ook in alles wat met ‘ons’ college en met onze leerlingen te maken heeft en dat het ondanks alle maatregelen — dat ik daar gespaard van blijf, maakt het afscheid makkelijker — een min of meer normaal schooljaar mag worden. Doe het goed, stel het goed en zie die kinderen graag.

Zo mooi, zo warm!

Zang vier – wees gerust, dit is de laatste. Titel: anekdotes!
Ik heb nog 35 anekdotes over Hildegard…, maar ik zal ze niet allemaal vertellen…

• schoenen

In haar jongere jaren – het was op SJB – had Hildegard de gewoonte op vergaderingen en klassenraden haar schoenen uit te trekken en met het ene been onder haar bips op de stoel te gaan zitten, in een voor haar comfortabele houding. Toen de collega’s dat bij herhaling zagen gebeuren, maakten ze er een terugkerende ‘practical joke’ van om haar schoenen stiekem weg te nemen. Na de vergadering zag men Hildegard dan wanhopig op zoek gaan, tot ieders jolijt.

Wat meer is, ze zat zo soms ook in de klas bovenop haar bureau, pal voor de leerlingen en bracht daarmee, naar het schijnt, een aantal jonge hoofden op hol… Jef van Bemmel zag er geen graten in, zolang ze maar haar nylonkousen aanhield!

• fiets

Hildegard woont in Aalst en de afstand tussen Gent en Aalst is 40 km, met de auto in normale omstandigheden 30 minuten, met druk verkeer en files – wat haar wel vaker overkwam – kon dat wat oplopen… 😉
Enkele jaren geleden kwam zij eens op het lumineuze idee om op een zomerse deliberatiedag in juni per elektrische fiets langs landelijke, rustige baantjes naar St.-Amandsberg te komen. Maar o wee, het werd die dag meer dan 30 graden, en o wee, om een of andere duistere reden begaf haar batterij het … Na uren kwam ze afgepeigerd, badend in zweet en rood als een kreeft op school aan, maar… het moet gezegd: op tijd! Veel heeft ze zich daarna in de debatten van de deliberatie niet gemengd…

• oud-leerlingenavond

Hildegard was een geliefde leerkracht, dat is algemeen bekend. Ook op de oud-leerlingenavonden was zij een graag geziene gast. Op de laatste editie voor de coronacrisis verscheen ze op het appel, een beetje later weliswaar… Toen ik oud-leerling Michiel Vanhee, een van de jubilarissen, vroeg om een verslagje te schrijven over die avond, bezorgde hij mij een mooi artikel. Ik citeer een korte passage:

De meeste mensen veranderen niet, maar er zijn er die nog verjongen met de jaren. Hildegard Van Cauter bijvoorbeeld zag er 20 jaar geleden een jaar of 40 uit. Maar toen ze zaterdagavond even na tienen haar langverwachte entree maakte, was dat met de frisheid van een 35-jarige diva. Kan het verbazen dat de halve school in een handomdraai aan haar lippen hing?

Inderdaad, Hildegard, je was een diva, een klassieke diva, en ‘diva’ betekent ‘goddelijke’, een mooi epitheton dat jou terecht toekomt!

•       eulalie

Een ander epitheton dat bij jou past, is de ‘eulalische’. Eulalie (een meisjesnaam) wil zeggen ‘zij die goed kan babbelen’. Vraag aan Hildegard hoe het gaat met haar kinderen en ze is voor een half uur vertrokken, maar ook over zoveel andere aangelegenheden waarover ze zo sappig en smeuïg kan vertellen. En een vleugje dramatiek is dan niet ver weg!

Ontken het niet Hildegard! Ten bewijze: een laatavondlijk Smartschoolgesprekje dat ik ooit met jou voerde en dat als volgt eindigde:

Dag Hildegard, het is niet dat ik niet graag een bericht van jou krijg –  wel integendeel! – maar we kunnen gerust ook eens met elkaar bellen. Je ziet maar wanneer dat eens past.
groeten, Johan

Prompte reactie:

Dag Johan, nu weet je niet wat je gezegd hebt. Ik bel je morgen!
groeten, Hildegard

’s Anderendaags hebben we een uur aan de telefoon gehangen…

•      afsluiten

Tot slot heb ik nog een mededeling voor de zaaluitbater. Hildegard zal hier straks wel de deur sluiten. Ja, we zijn dat gewoon: zij arriveert wel als laatste, maar dat maakt ze dezelfde avond ook weer goed door als laatste te vertrekken en meteen af te sluiten. Je geeft dus straks rond een uur of twee maar de sleutel aan Hildegard. Ze zal dan om drie uur wel afsluiten, want eerst buiten nog wat staan kletsen met de een of ander. Maak u dus geen zorgen!

Slotzang

Ik kom aan het einde van mijn afscheidsspeech, aan deze laudatio voor dierbare ex-collega Hildegard, een bijzondere vrouw, een schitterende leerkracht en warme persoonlijkheid, voor mij persoonlijk ook een vriendin. Hildegard, het was zalig jouw collega Latijn te mogen zijn tussen 1984 en 2002, het was een voorrecht jouw directeur te mogen zijn van 2010 tot 2020. We delen de passie voor Latijn en Grieks, vormden jonge mensen op onze ‘klassieke wijze’, timmerden samen in dezelfde generatie aan onze school,. Ik houd er de mooiste herinneringen aan over, denk nostalgisch aan de Griekenlandreis die we meemaakten in 2012, aan de tweedaagse uitstap naar Trier die we ooit organiseerden voor de 3^de Latijnse, aan zoveel vele mooie momenten van samenwerking .

Jouw eerste pensioenjaar zit er op, maar het werd vertroebeld door corona, je kon niet alles aanpakken wat je graag zou doen in het ‘leven na de school’. Geniet vanaf nu nog vele jaren en in goede gezondheid van alles wat jou vreugde brengt en geluk. Dat zal wel op de eerste plaats je gezin en familie zijn, maar ook reizen (naar Italië natuurlijk, het Avondland, voor jou en Luc een tweede heimat) en lezen (alle boeken van Luc en nog zoveel meer), en waarom zou je niet zelf ook een boek beginnen schrijven? Dat zou vast een bestseller worden! Ik weet dat je ook graag en lekker kookt – die garnaalkroketten! – of een koffiekletsje houdt. Het is jou allemaal van harte gegund, ad multos annos!

Gratias ago! Cura ut valeas! Dank je voor alles! Het ga je goed!

Johan Ackerman
24/9/2021